Wat is federatief datadelen? Waarom iedereen het er ineens over heeft

We willen meer met data. Slimmer werken, betere zorg leveren, gerichter beleid maken. Maar daar wringt het ook meteen: hoe deel je data met andere organisaties, zonder de controle kwijt te raken? Zeker in sectoren als de zorg, overheid en finance is datagedreven samenwerken belangrijker dan ooit. En bovendien: gevoeliger dan ooit. Dit is waar federatief datadelen in beeld komt, een manier van samenwerken die het dataspel fundamenteel verandert.

Wat is federatief datadelen?

Federatief datadelen is een manier van data-uitwisseling waarbij je data op de plek blijft waar die thuishoort: bij de bron. In plaats van kopieën naar één centrale opslaglocatie te sturen (zoals een data lake of platform), wordt alleen het resultaat van een analyse gedeeld. Jij blijft zelf baas over je eigen data. Altijd. Dat noemen we ook wel datasoevereiniteit. Oftewel: jij bepaalt wie wat mag zien, wanneer en waarvoor.

Doelbinding: data gebruiken voor het afgesproken doel

Bij verantwoord datadelen is het cruciaal dat gegevens alleen worden ingezet voor het doel waarvoor ze zijn verzameld. Dit noemen we doelbinding. Federatief datadelen sluit hier perfect op aan: omdat data altijd bij de bron blijft en niet verspreid wordt, behoudt iedere organisatie de regie over hoe de data wordt gebruikt. Zo voorkom je dat data voor onverwachte of ongewenste doelen wordt ingezet, en blijft het vertrouwen tussen samenwerkende partijen stevig.

Zo zorgt federatief datadelen dat data écht alleen wordt gebruikt waarvoor het is bedoeld, en dat is precies wat organisaties nodig hebben om aan wet- en regelgeving te voldoen.

Hoe werkt dat in de praktijk?

Stel: vijf ziekenhuizen willen samen onderzoeken hoe effectief een nieuwe behandeling is. In plaats van patiëntgegevens naar een centraal platform te sturen, blijft de data bij elk ziekenhuis. Onderzoekers sturen een algoritme naar de data toe — en krijgen alleen de geaggregeerde inzichten terug. Geen gevoelige data in beweging, wél waardevolle samenwerking. De analyse reist dus naar de data, niet andersom.

Waarom ineens zoveel aandacht voor federatief datadelen?

Wat maakt dat federatief datadelen juist nu zo relevant is? Er zijn vier ontwikkelingen die deze beweging versnellen:

• Privacywetgeving wordt strenger (denk aan de AVG, Wegiz en EHDS).
• Samenwerken tussen organisaties wordt steeds noodzakelijker. In de zorg, maar ook in andere sectoren zoals de financiële dienstverlening, overheid, onderwijs en industrie.
• Wantrouwen tegen centrale dataplatformen groeit: wie heeft toegang tot wat? En wat als er iets misgaat?
• Om datagedreven te kunnen werken, heb je near real-time informatie nodig. Een kopie van data volstaat daarmee niet.

Federatief datadelen biedt hier een krachtig antwoord op: samenwerking op basis van actuele data mét grip.

Wat levert federatief datadelen op?

De kracht van federatief datadelen zit in de balans tussen samenwerking en controle. Organisaties behouden de regie over hun eigen data en hoeven deze niet uit handen te geven om toch met anderen samen te werken. Omdat de data op één plek blijft, neemt het risico op datalekken aanzienlijk af. Tegelijkertijd wordt samenwerken makkelijker: je hebt snel toegang tot actuele gegevens, zonder te hoeven kopiëren of synchroniseren.

Bovendien sluit deze aanpak goed aan bij wet- en regelgeving zoals de AVG. Door data lokaal te houden en slim om te gaan met toegang, voldoe je eenvoudiger aan privacy-eisen en wordt compliance een logisch onderdeel van je proces, in plaats van een blokkade.

Waar moet je rekening mee houden?

Natuurlijk brengt deze manier van samenwerken ook uitdagingen met zich mee. Federatief datadelen vereist een technische infrastructuur waarin systemen met elkaar kunnen communiceren, ook al verschillen ze van aard. Maar technologie alleen is niet genoeg: het draait ook om heldere afspraken. Wie mag wat? Onder welke voorwaarden? Wat betekent de data? Governance is essentieel. Om data uit verschillende bronnen eenduidig te interpreteren en betrouwbaar te delen, is het daarbij belangrijk te werken met een duidelijke taxonomie: een gestructureerd systeem van definities en relaties tussen termen. In de zorg helpt een zorgspecifieke taxonomie om data consistent te classificeren en begrijpen, wat samenwerking en analyses sterk vereenvoudigt. Lees hier meer over taxonomie en waarom het zo belangrijk is bij het delen van zorgdata.

En misschien wel het belangrijkste: het vraagt vertrouwen. Tussen partners, tussen systemen en in de werkwijze zelf. Maar wie daarin investeert, ontdekt al snel dat de voordelen van federatief datadelen groter zijn dan de drempels. De technologie en de praktijk bewijzen inmiddels namelijk: het kán. In het Data Sharing Report lees je onder andere hoe zorginstellingen met datastations werken en hoe initiatieven als KIK-V en LIFES federatief datadelen concreet maken.

Federatief datadelen is geen hype, het is een noodzakelijke stap vooruit

Meer data betekent niet automatisch betere beslissingen. Daarvoor heb je samenwerking nodig op een manier die veilig, verantwoord en toekomstbestendig is.

Federatief datadelen maakt het mogelijk: samenwerken zonder centrale opslag. Data benutten zonder controle te verliezen. En bouwen aan vertrouwen in een tijd waarin dat waardevoller is dan ooit. Het is dus méér dan een technische innovatie. Het is een fundamenteel andere manier van samenwerken, die past bij een toekomst waarin data essentieel is, maar vertrouwen centraal staat.

Benieuwd hoe federatief datadelen er in de zorgsector uitziet? Download gratis het Data Sharing Report van SureSync en ontdek hoe organisaties vandaag al toekomstgericht samenwerken.